Bielefeld Üniversitesi’nde tamamladığı doktora çalışmasında Almanya’daki Türk göçmenlerin yurtdışında oy verme davranışlarını inceleyen Alisait Yılkın, bu yazıda Cumhuriyet Halk Partisi’nin 12 Ekim 2025’te Brüksel’de düzenlediği ilk yurt dışı mitingini, yasal çerçeveden örgütsel stratejilere uzanan çok boyutlu bir perspektifle analiz ediyor.
Giriş
Yurt dışında yaşayan Türkiye kökenli seçmenlerin, Türkiye siyasetindeki etkisi son yıllarda belirgin biçimde artmıştır. Nitekim Kalaycıoğlu (2023) ile Levitsky ve Way’in (2020) değerlendirmelerine göre Türkiye, son on yılda artan merkezileşme eğilimi, hukukun üstünlüğü ilkesinin zayıflaması ve muhalefet partileri üzerindeki sistematik baskılar nedeniyle “rekabetçi otoriter” bir rejim olarak sınıflandırılmaya başlanmıştır. Bu durum, siyasi partilerin yurt dışındaki faaliyetlerinin yalnızca iç politika dinamikleri açısından değil, aynı zamanda uluslararası ilişkiler ve diplomatik hassasiyetler çerçevesinde de ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda, demokrasi ve insan haklarına saygılı toplumlarda yaşayan seçmenlerin Türkiye’de gelecekte yapılacak seçimlerde hangi partileri veya cumhurbaşkanı adaylarını tercih edecekleri, hatta oy kullanma veya kullan(dır)mama tartışmaları hem bulundukları ülkelerdeki kamuoyu hem de Türkiye’deki siyasal atmosfer üzerinde belirleyici bir etki yaratma potansiyeline sahiptir.
Bu kısa yazı, Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) 12 Ekim 2025 tarihinde Brüksel’de düzenlediği ve CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in “eylem” olarak nitelendirdiği ilk yurt dışı mitingini, yasal ve kurumsal çerçeve, ulusötesi politikalar ve siyasal motivasyonlar, organizasyonel süreç ve uygulama stratejileri açısından analiz etmeyi amaçlamaktadır.
Yasal ve Kurumsal Çerçeve
Yurt dışı seçmen ile siyasi partilerin yurt dışındaki faaliyetleri, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un ilgili maddeleri ile belirlenmiştir. Örneğin, bu maddelerden 94/A’ya göre, Türk siyasi partilerin yurt dışında seçim büroları açmaları, propaganda yapmaları ve medya aracılığıyla kampanya yürütmeleri açık biçimde yasaklanmaktadır (Md. 94/A–E). 2008 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) milletvekilleri tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden geçirilen bu düzenleme, dönemin Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek tarafından, “Türkiye’deki siyasi tartışmaların Türkiye kökenlilerin yoğun olarak yaşadığı, örneğin Almanya, yabancı kamuoylarına taşınmasının önlenmesi” gerekçesiyle savunulmuştur (Öztürk, 2017). Bu açıklama, yasanın normatif değil, dış politika ve diplomatik kaygılara dayalı bir gerekçeye yaslandığını göstermektedir. Ancak, yasanın hala yürürlükte olmasına karşın, denetim ve yaptırım mekanizmalarının belirsizliği uygulamada ciddi bir boşluk yaratmaktadır. Yasanın normatif gücü ile pratik etkisi arasındaki bu uyumsuzluk hem hukuki tutarlılık hem de demokratik hesap verebilirlik açısından eleştirilere neden olmaktadır.
İlginç biçimde, 2015 ve 2017 yıllarında yaşanan olumsuz gelişmeler nedeniyle, Almanya 2018 ve 2023 seçim propaganda dönemlerinde Türk siyasi partilerinin kendi topraklarında propaganda faaliyetleri yürütmelerine izin vermemiş; bu tutumunu ironik şekilde, Türkiye’nin 298 sayılı kanunundaki yasaklayıcı hükümlere dayandırmıştır. Böylece, Türkiye’nin iç hukukundaki kısıtlayıcı yaklaşım, dolaylı biçimde diğer ülkeler tarafından da meşru bir sınırlandırma gerekçesi olarak kullanılabilmiştir. Bu çerçevede, “AKP, CHP veya diğer siyasi partiler yurt dışında nasıl örgütlenmektedir?” sorusu gündeme gelmektedir. Yurtdışındaki siyasi parti temsilcilikleri, bulundukları ülkelerin dernekler hukukuna tabi olarak faaliyet göstermekte ve yurt dışından herhangi bir parti veya dernek ve benzeri kurumlardan maddi ya da manevi destek almaları yasaklanmaktadır. Bununla birlikte, ev sahibi ülkeler, bu tür siyasi parti örgütlerinin fiili işlevlerinden haberdar olmalarına rağmen genellikle sessiz onay göstermekte; bu durum bizlere, söz konusu ülkelerin kendi iç siyasal dengeleri ile dış politika çıkarları arasında bir denge arayışı içinde olduklarını göstermektedir (Yilkin, 2025).
Sonuç olarak, 298 sayılı Kanun’un 94/A maddesi, Türkiye’nin yurt dışındaki siyasal faaliyetlerini sınırlamayı amaçlasa da hem uygulama zafiyetleri hem de uluslararası düzeyde yarattığı yansımalar nedeniyle, hukuki norm ile siyasal pratik arasındaki gerilimi derinleştiren bir düzenleme niteliği taşımaktadır (Yilkin, 2025).
Ulusötesi Politikalar ve Siyasal Motivasyonlar
Siyasi partilerin yurt dışındaki mitingleri, yalnızca seçim dönemlerine özgü propaganda faaliyetleri değil, aynı zamanda partilerin hem iç siyaset stratejilerini uluslararası düzleme taşıdıkları hem de yurt dışı seçmeniyle simbiyotik bir ilişki kurdukları en önemli araçların başında gelmektedir. Bu tür etkinliklerin temel amacı, yurt dışında yaşayan vatandaşlarla doğrudan temas kurarak maddi kaynakları güçlendirmek ve seçmen sadakatini pekiştirmektir. Ancak, bu mitinglerin siyasal değeri yalnızca seçmen mobilizasyonuyla sınırlı değildir; bununla birlikte, partilerin dış politika algılarını şekillendirme, uluslararası kamuoyuna yönelik mesaj üretme ve içerideki meşruiyetlerini dış destekle tahkim etme işlevlerini de üstlenir. Bu bağlamda, CHP’nin Brüksel mitingi, Türkiye’nin son yıllarda yaşadığı demokratik gerileme tartışmaları ve Avrupa Birliği ile ilişkilerdeki durağanlık zemininde stratejik bir anlam kazanmıştır. CHP’nin Brüksel’i tercih etmesi, Avrupa’daki Türk seçmene doğrudan ulaşmanın ötesinde, Avrupa Birliği kurumlarının merkezinde konumlanarak partinin demokrasi, hukuk devleti ve Avrupa değerleriyle uyumlu bir siyasal kimlik inşa etme çabasını sembolize etmektedir.
Mitingde CHP Genel Başkanı Özgür Özel ve diğer konuşmacıların demokratikleşme, basın özgürlüğü ve hukukun üstünlüğü gibi temalara odaklanmaları, partinin söylemsel yönelimleri açısından dikkat çekicidir. Bu vurgu, bir yandan Türkiye’deki “rekabetçi otoriterlik” eleştirilerinin odağında yer alan iktidar partisine yönelik bir ana muhalefet pozisyonu yansıtırken, diğer yandan Avrupa kamuoyu nezdinde partinin normatif bir meşruiyet alanı inşa etme çabasını göstermektedir. Bu söylem, CHP’nin iktidar alternatifi olarak konumlanma sürecinde, yalnızca iç politika düzleminde değil, aynı zamanda uluslararası normatif düzende de meşruiyet kazanma stratejisinin bir yansımasıdır. Bu bağlamda Brüksel mitingi, içeride demokrasi ve reform vaatleriyle seçmene güven verme; dışarıda ise Türkiye’nin Avrupa değerleriyle yeniden bütünleşebileceği yönünde bir siyasal mesaj üretme işlevi taşımaktadır. Böylece bu çifte yönelim, Türkiye’deki siyasal partilerin ulusötesi alanı yalnızca bir oy potansiyeli olarak değil, aynı zamanda uluslararası meşruiyet üretim alanı olarak değerlendirdiklerini ortaya koymaktadır.
Organizasyonel Süreç ve Uygulama
Bu yazının ortaya çıkmasına kaynaklık eden saha gözlemleri ile miting katılımcılarının değerlendirmeleri, CHP’nin Brüksel mitinginin örgütlenme sürecinin, partinin yurt dışı yapılanmasının mevcut örgütsel kapasitesi, kurumsallaşma düzeyi ve stratejik koordinasyon becerilerine ilişkin önemli göstergeler ortaya koymaktadır. Mitingin genel hatlarıyla planlı bir çerçevede yürütülmesine rağmen uygulama aşamasında lojistik, iletişim ve koordinasyon süreçlerinde çeşitli aksaklıkların yaşandığını görülmüştür. Bu durum, parti örgütünün ulusötesi düzeyde karmaşık etkinlikleri yönetme kapasitesinin henüz kurumsal olgunluk düzeyine ulaşmadığına işaret etmektedir. Miting için Brüksel’e, Almanya, Fransa ve Danimarka gibi çevre ülkelerden gelenlerin deneyimlerine göre, özellikle ulaşım organizasyonu ve saha lojistiği alanlarında belirli eksiklikler bulunmaktadır. Miting alanına ulaşım sürecinde yaşanan gecikmeler ve katılımcıların uzun süre otobüs içinde beklemeleri, operasyonel planlama süreçlerinin yeterince ayrıntılı biçimde yapılandırılmadığını ortaya koymaktadır. Örneğin, bazı otobüslerin miting alanını bulmakta zorlanması ve güzergâh planlamasında koordinasyon eksikliklerinin yaşanması, etkinlik yönetiminde yerel bilgi eksikliğine işaret etmektedir. Ayrıca, mitingin pazar günü gerçekleştirilmesine rağmen Brüksel gibi trafik yoğunluğu yüksek bir kentte büyük otobüs filolarının tercih edilmesi, hareket kabiliyetini sınırlandırmış ve katılımcı memnuniyetini olumsuz yönde etkilemiştir. Bu durum, etkinlik planlamasında yerel koşulların ve şehir dinamiklerinin yeterince dikkate alınmadığını ortaya koymaktadır.
Buna karşın, yurt dışında benzer etkinlikler düzenleyen Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ve Hakların Demokratik Partisi (HDP veya DEM) gibi partilerin daha küçük ve esnek araç filolarını tercih etmesi, yerel koşullara uyum ve operasyonel öğrenme kapasitesi bakımından daha kurumsallaşmış bir yapıya işaret etmektedir. Bu bağlamda, siyasi partilerin yurt dışı örgütlenmesinde karar alma süreçlerinin merkezi yapıya bağımlılığının azaltılması, yerel temsilciliklerin inisiyatif alanlarının genişletilmesi ve miting deneyimlerinin kurumsal hafızaya aktarılmasına yönelik mekanizmaların güçlendirilmesi önem teşkil etmektedir.
Ayrıca, afişleme, sosyal medya duyuruları ve teknik altyapı gibi alanlarda görülen koordinasyon eksiklikleri, CHP’nin yurt dışı örgütlenmesinin henüz kurumsal koordinasyon mekanizmalarına da tam olarak sahip olmadığını göstermektedir. Parti içi iletişim zincirinin parçalı yapısı, dijital mobilizasyonun yetersiz kalmasına ve mitingin hedeflenen kamuoyu etkisini sınırlı biçimde gerçekleştirmesine yol açarken, katılımcı sayısının da sınırlı kalmasına neden olmuştur. Örneğin, miting sırasında sohbet ettiğim bir kişi, “yol boyunca gördüğü CHP ve Türk bayraklarının dikkatini çekmesi sonucunda etkinliğe katıldığını belirtmiştir. Bu gözlem, mitingin spontane ve dolaylı yollarla da kitlelere ulaşabildiğini; ancak, sistematik ve kurumsal bir planlama eksikliği, bu tür etkinliklerin sürdürülebilir ve geniş kapsamlı bir mobilizasyona dönüşmesini engellediğini göstermektedir.
Bu tablo, CHP’nin ulusötesi alandaki faaliyetlerinin halen ağ temelli, gönüllü emeğe dayalı bir karakter taşıdığını; ancak bu yapının merkezi bir stratejik yönlendirme ile desteklenmediği sürece kurumsallaşma eşiğini aşmakta zorlanacağını ortaya koymaktadır. Nitekim yerel örgütlerin ve gönüllülerin özverili katkısı, mitingin kısmi başarısında belirleyici olmuştur. Bu durum bizlere, partinin ulusötesi örgütlenmesinde tabandan gelen enerjiyi mobilize edebildiğini, fakat bu enerjiyi kurumsal sürdürülebilirliğe dönüştürme kapasitesinin henüz gelişmediğini göstermektedir. Örneğin, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 19 Mart 2025 tarihinde gözaltına alınmasının ve ardından tutuklanmasının ardından, 23 Mart 2025’te Almanya’da düzenlenen “İmamoğlu’na Destek” adlı bir günlük imza kampanyasına 53.537 kişi katılmıştır. Bu örnek, yalnızca altı ay önce geniş bir yurt dışı seçmen kitlesine ulaşabilen bir etkinliğin, partinin ilk yurt dışı mitinginde neden benzer ölçekte bir yankı uyandıramadığını sorgulama gereğini doğurmaktadır. Bu durum, mitingin örgütlenme ve iletişim stratejilerinde veya hedef seçmen kitlesi ile kurulan bağlarda belirgin bir zayıflık olabileceğine işaret etmektedir.
CHP Genel Merkezi’nin ilerleyen aylarda ikinci yurt dışı mitingi için Fransa’nın Strasbourg şehrini tercih etmesi, partinin Brüksel deneyiminden sonra yurt dışı örgütsel öğrenme sürecine girmeye çalıştığını göstermektedir. Ancak, katılım oranlarının düşük seviyelerde olması halinde, CHP Genel Merkezi’nin Yurtdışı Birlik Başkanlarının istifasının isteneceğine yönelik duyumlar, partinin yurt dışı yapılanmasında örgütsel disiplin ile gönüllülük esaslı katılım arasında bir gerilim yaşanacağını göstermektedir. Bu durum, ulusötesi siyasetin uzun vadeli kurumsallaşma ile kısa vadeli siyasi performans beklentileri arasındaki yapısal çelişkiyi açıkça ortaya koymaktadır.
Sonuç
CHP’nin Brüksel’de düzenlediği ilk yurt dışı mitingi, partinin yurtdışında yaşayan Türkiye kökenli seçmenlerle doğrudan temas kurma yönündeki ilk kapsamlı girişimi olarak değerlendirilebilir. Etkinlik hem sembolik hem de stratejik düzeyde önemli bir dönüm noktası niteliği taşımaktadır. Sembolik açıdan, Avrupa Birliği kurumlarının bulunduğu bir merkezde gerçekleştirilmesi, partinin uluslararası alandaki meşruiyet algısını güçlendirme arayışını yansıtmaktadır. Stratejik açıdan ise miting, yurt dışı seçmen tabanını mobilize etme, partinin yurt dışındaki görünürlüğünü artırma ve uzun vadede bu seçmen kitlesini kurumsal olarak örgütleme hedefi taşımaktadır. Bununla birlikte, organizasyon sürecinde lojistik, ulaşım planlaması ve iletişim koordinasyonu gibi alanlarda çeşitli eksiklikler gözlemlenmiştir. Bu aksaklıklar, CHP’nin yurt dışı örgütlenmesinin henüz tam anlamıyla kurumsallaşmadığını göstermektedir. Ancak etkinliğin kısmi başarısının büyük ölçüde yerel örgütlerin ve gönüllülerin çabalarıyla sağlanması, partinin yurt dışı seçmen tabanı içerisinde önemli bir potansiyel taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu potansiyelin sürdürülebilir bir örgütsel yapıya dönüştürülebilmesi, sistematik planlama, kurumsal öğrenme ve yerinden yönetim ilkelerinin etkin biçimde uygulanmasına bağlıdır.
Gelecekte gerçekleştirilecek yurt dışı etkinliklerin daha kurumsal bir çerçeveye oturtulması, partinin ulusötesi siyaset kapasitesini güçlendirebilir. Ancak bu süreçte, yalnızca örgütsel yapı değil, aynı zamanda uluslararası hukuk, ev sahibi ülkelerin politik hassasiyetleri ve diplomatik dengeler de dikkate alınması gereken unsurlardır. Nitekim Almanya gibi ülkelerin geçmişte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mitinglerine sınırlama getirmesi, yurt dışı siyasi faaliyetlerin iç politika kadar dış politika dinamikleriyle de yakından ilişkili olduğunu göstermektedir.
Sonuç olarak, Brüksel mitingi, CHP’nin yurt dışı örgütlenme kapasitesi ile ulusötesi siyaset stratejisi açısından önemli bir laboratuvar işlevi görmüştür. Bulgular, partinin mevcut örgütsel kapasitesinin belirli bir düzeye ulaştığını, ancak kurumsal olgunluk, yerel adaptasyon ve stratejik koordinasyon alanlarında güçlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Bu bağlamda, Brüksel deneyimi, yalnızca CHP’nin değil, genel olarak Türkiye’deki siyasi partilerinin ulusötesi stratejilerini yeniden değerlendirmeleri açısından da anlamlı bir örnek teşkil etmektedir.
Kısa Kaynakça
Kalaycıoğlu, E. (2023). Sultanizm ve seçim: Popülizm demokrasiye karşı. Politik Yol. https://www.politikyol.com/sultanizm-ve-secim-populizm-demokrasiye-karsi
Levitsky, S and Lucan A, W. (2020). “The New Competitive Authoritarianism”. Journal of Democracy 31 (1): 51-65.
Öztürk, S. (2017). Getirdiği Yasağı Unutan Ülke. Sözcü Newspaper. https://www.sozcu.com.tr/getirdigi-yasagi-unutan-ulke-wp1729126
Yilkin, A. (2025). To Vote or Not to Vote: (Dis-)Engagement of Grandchildren of “Guest Workers” in Turkish Elections (2014-2023) A Case Study on Political (Non-)Participation of Turkish Youth of Germany, Bielefeld University.
*GAR Blog’ta yayınlanan yazılarda görüşler bütünüyle yazarlara aittir, Göç Araştırmaları Derneği’nin görüşlerini yansıtmaz.
